સ્પેસએક્સના અબજોપતિ સ્થાપક એલોન મસ્ક મંગળ પર જીવન સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. તેમના પ્રયાસો વચ્ચે મંગળ પર એક ચોંકાવનારો ખાડો જોવા મળ્યો છે. પૃથ્વી પરના પ્રાચીન જ્વાળામુખીની બાજુમાં જોવા મળેલા આ રહસ્યમય ખાડાએ અવકાશ પ્રત્યે શોખીન લોકોમાં ઉત્તેજના ફેલાવી છે. એવું કહેવાય છે કે મંગળ પર ધૂળની ડમરીઓ અને તાપમાનમાં વધઘટ સામાન્ય છે. પરંતુ હવે આ ખાડો કેવી રીતે બન્યો તે જાણવા માટે દરેક લોકો ઉત્સુક છે.
નાસાના માર્સ રિકોનિસન્સ ઓર્બિટર (MRO) પર તૈનાત હાઇ-રિઝોલ્યુશન ઇમેજિંગ સાયન્સ એક્સપેરિમેન્ટ (HiRISE) કેમેરા દ્વારા કેપ્ચર કરાયેલ આ ખાડો હવે લુપ્ત થયેલા આર્શિયા મોન્સ જ્વાળામુખીની ધાર પર સ્થિત છે અને તે માત્ર થોડા મીટર પહોળો છે. આર્શિયા મોન્સ જ્વાળામુખીની શોધ ઓગસ્ટ 2022 માં થઈ હતી. ઘણીવાર એવું બને છે કે જ્વાળામુખીમાંથી નીકળતો લાવા પૃથ્વી પર મોટા ગટર બનાવે છે. જ્વાળામુખીની બાજુઓ પર વિવિધ છિદ્રો જોવાનું સામાન્ય છે, પરંતુ આ ખાડો થોડો અલગ લાગે છે.
જો કે હજુ સુધી એ વાતની પુષ્ટિ થઈ નથી કે આ મોટું છિદ્ર કયું છે. પરંતુ વૈજ્ઞાનિકો માને છે કે તે ગુફા અથવા ઘણી ગુફાઓ તરફ લઈ જતો રસ્તો હોઈ શકે છે. જો મંગળ ચંદ્ર અથવા પૃથ્વી જેવો નીકળે, તો આ વિશાળ લાવા ક્રેટર્સ અન્યથા ઉજ્જડ ગ્રહ પર માનવ વસાહતો માટે આશ્રય પ્રદાન કરી શકે છે. આ ગટરોને સ્કાયલાઇટ કહેવામાં આવે છે. વૈજ્ઞાનિકોનું માનવું છે કે જો મનુષ્ય ભવિષ્યમાં મંગળ પર જશે તો આ ખાડાઓની અંદર તેમની વસાહતો સ્થાપિત થઈ શકે છે.
જોકે, નાસાએ એક ક્રેટરનો ફોટો જાહેર કર્યો છે. તેની બાજુની દિવાલ દેખાય છે, જે દર્શાવે છે કે તે નળાકાર છે અને કદાચ ગુફા તરફ દોરી જતું નથી. આવા ખાડાઓને ‘પિટ ક્રેટર્સ’ કહેવામાં આવે છે અને તે હવાઇયન જ્વાળામુખી પર એકદમ સામાન્ય છે. પૃથ્વી પર, આ રેન્જ છ થી 186 મીટર ઊંડે છે, જ્યારે ફોટોમાં આર્શિયા મોન્સ જ્વાળામુખીનો ખાડો 178 મીટર ઊંડો છે. આવા ક્રેટર્સ વૈજ્ઞાનિકોને આકર્ષે છે કારણ કે તેઓ મંગળ પરના ભૂતકાળના જીવન વિશે સંકેતો પ્રદાન કરી શકે છે અને તે નક્કી કરવામાં મદદ કરી શકે છે કે ગ્રહ પર માઇક્રોબાયલ જીવન હજી અસ્તિત્વમાં છે કે કેમ.