ચંદ્રયાન-3 ચંદ્ર મિશનની સફળતાપૂર્વક પૂર્ણતા અને ભારતના પ્રથમ સૌર મિશન, આદિત્ય એલ1ના પ્રક્ષેપણ પછી, ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા (ISRO) તેના આગામી મોટા પ્રોજેક્ટ, ગગનયાન મિશન માટે તૈયારી કરી રહી છે. ઈસરો ઓક્ટોબરમાં દેશની પ્રથમ માનવ અવકાશ ઉડાનનું પરીક્ષણ ઉડાન કરે તેવી અપેક્ષા છે. હાલમાં ISRO પાસે ભારે વજનનું LVM-3 રોકેટ છે, જેના પર માનવ-રેટેડ લોન્ચ વ્હીકલ (HRLV) બનાવવા માટે કામ કરવામાં આવી રહ્યું છે. તેને ભવિષ્યમાં ક્રૂ મોડ્યુલ અને ભારતીય અવકાશયાત્રીઓને અવકાશમાં લઈ જવા માટે સક્ષમ બનાવવામાં આવી રહ્યું છે. સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરના ડિરેક્ટર રાજરાજને આ નવા મિશનની મહત્વપૂર્ણ વિગતો શેર કરી છે.
ISRO બે મહિનામાં ચંદ્રયાન-3 અને આદિત્ય-L1ની સફળતા બાદ ગગનયાન મિશનનો બીજો મોટો પ્રોજેક્ટ તૈયાર કરી રહ્યું છે. SHAR ના ડિરેક્ટર રાજરાજને ઇન્ડિયા ટુડેને જણાવ્યું હતું કે, “LVM3ને HRLV કહેવામાં આવશે કારણ કે અમે વાહનને માનવ રેટિંગ આપી રહ્યા છીએ. તેને હ્યુમન રેટેડ વ્હીકલ (HRLV) બનાવવાની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. મિશન દરમિયાન કોઈપણ તબક્કે વિસંગતતાની સ્થિતિમાં ક્રૂ એસ્કેપ સિસ્ટમ ક્રૂ મોડ્યુલને સુરક્ષિત અંતર પર ખસેડવામાં આવે તેની ખાતરી કરવી અમારા કાર્યમાં અમારા માટે સર્વોચ્ચ મહત્વ છે.”
તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે તમામ સિસ્ટમોને ઉચ્ચ સુરક્ષા માર્જિન સાથે વિકસાવવામાં આવશે જેથી કરીને મિશન નિષ્ફળ ન જાય. ક્રૂ એસ્કેપ સિસ્ટમ એ સુનિશ્ચિત કરવા માટે લાગુ કરવામાં આવશે કે ક્રૂ મોડ્યુલ કોઈપણ વિસંગતતાના કિસ્સામાં લોંચ વાહનમાંથી સુરક્ષિત રીતે બહાર કાઢી શકાય. અમે કટોકટી માટે પણ તૈયાર છીએ, આ માટે ક્રૂ મોડ્યુલને દરિયામાં પડવાથી પણ બચવા માટે તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે.
તૈયારી શું છે
ISRO હાલમાં ગગનયાન મિશન માટે ક્રૂ મોડ્યુલના ડ્રોપ ટેસ્ટ, હાઈ એલ્ટિટ્યુડ ડ્રોપ ટેસ્ટ અને પેડ એસ્કેપ ટેસ્ટ સહિત વિવિધ પરીક્ષણો કરી રહ્યું છે, જ્યાં ક્રૂ એસ્કેપ સિસ્ટમ અવકાશયાત્રીઓને બહાર કાઢશે અને તેમને સુરક્ષિત અંતર પર લઈ જશે.
રાજરાજને કહ્યું, “અમારી પાસે એક પરીક્ષણ વાહન પ્રોજેક્ટ પણ છે જ્યાં એક L-40 એન્જિન, એક GSLV બૂસ્ટર, મૂકવામાં આવશે અને ટોચ પર ક્રૂ મોડ્યુલ સાથે લોન્ચ કરવામાં આવશે. Mach 1.1 ની ચોક્કસ ઝડપે, 10 કિલોમીટરની ઊંચાઈએ અમે ઇજેક્શન શરૂ કરીશું અને જોઈશું કે તે કેવી રીતે બંધ થાય છે અને ક્રૂને સુરક્ષિત રીતે પાછા લાવે છે. આ બધું તપાસ્યા પછી અમે અમારા GX અને G1 મિશન સાથે આગળ વધીશું.”
રાજરાજને મિશન માટેની માળખાકીય જરૂરિયાતો અંગે પણ ચર્ચા કરી, જેમાં ઓર્બિટલ મોડ્યુલની તૈયારી માટે એક અલગ સુવિધા ઉભી કરવામાં આવી રહી છે. તે ક્રૂ મોડ્યુલ, સર્વિસ મોડ્યુલ અને ક્રૂ એસ્કેપ સિસ્ટમ ધરાવે છે. આ ઓર્બિટલ મોડ્યુલ તૈયારી સુવિધા તમામ સિસ્ટમોને તપાસવા અને એસેમ્બલ કરવા માટે જવાબદાર રહેશે.
અમે મુસાફરોના સ્વાસ્થ્યની કેવી રીતે કાળજી રાખીશું?
વધુમાં, સિસ્ટમને વધુ મજબૂત બનાવવા માટે એસેમ્બલી વિસ્તારમાં એક વધારાનો ક્લીન રૂમ બનાવવામાં આવી રહ્યો છે. એક અલગ લોન્ચ ફિનિશિંગ રૂમ બનાવવામાં આવી રહ્યો છે. આ તમામ સુવિધાઓને ગગનયાન નિયંત્રણ સુવિધા સાથે જોડવામાં આવશે, જે વાહન, ક્રૂ મોડ્યુલ અને અવકાશયાત્રીઓના સ્વાસ્થ્ય પર નજર રાખશે. તેમણે કહ્યું, “આ બધું ગગનયાન કંટ્રોલ ફેસિલિટીમાં આવશે જ્યાં અમે વાહન, ક્રૂ મોડ્યુલ અને ગગનૌટ્સના સ્વાસ્થ્ય પર નજર રાખીશું. અમે LCC નામની જૂની ફર્સ્ટ લૉન્ચ વ્હીકલ સુવિધાનું નવીનીકરણ કરી રહ્યા છીએ.”
વાહનમાં મુસાફરોના દિવસો કેવી રીતે પસાર થશે?
તેમણે કહ્યું કે ક્રૂ મોડ્યુલની અંદરનું તાપમાન મુસાફરો માટે આરામદાયક બનાવવા માટે 25 થી 27 ડિગ્રી સેલ્સિયસની વચ્ચે રાખવામાં આવશે. પાણીની વ્યવસ્થા મુસાફરોના પરસેવાથી કરવામાં આવશે જે ઉત્સર્જિત કાર્બન ડાયોક્સાઈડને દૂર કરશે અને ઓક્સિજન અને નાઈટ્રોજનનું પ્રમાણ જાળવી રાખશે. અવકાશયાત્રીઓના પોશાકો કટોકટીમાં ઓક્સિજન સપ્લાય કરવા, દબાણમાં રહેવા, ગ્રાઉન્ડ ક્રૂ સાથે વાતચીતની સુવિધા આપવા અને થર્મલ ઇન્સ્યુલેશન પ્રદાન કરવા માટે પણ સજ્જ હશે.
ISRO ઓક્ટોબરમાં L-40 એન્જિનનું પરીક્ષણ શરૂ કરે તેવી અપેક્ષા છે.
