કાશ્મીરમાં કોંગ્રેસ પાર્ટીના પ્રમુખ મલ્લિકાર્જુન ખડગે દ્વારા કરવામાં આવેલી તાજેતરની ટિપ્પણીમાં તેમણે સૂચિત કર્યું છે કે જમ્મુ અને કાશ્મીર વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસની જીત એ પાર્ટી માટે દેશના બાકીના ભાગો પર તેનો દાવો (કબ્ઝા) દર્શાવવાનો માર્ગ મોકળો કરશે.
આ નિવેદન ઘણા વિવેચકો કોંગ્રેસની કબ્ઝા માનસિકતા તરીકે વર્ણવે છે તેનું પ્રતિબિંબ છે, આ માનસિકતાએ તેના સમગ્ર ઇતિહાસમાં સત્તા અને શાસન પ્રત્યે પક્ષના અભિગમને દર્શાવ્યો છે.
આપણે ઐતિહાસિક સંદર્ભ અને વર્તમાન દૃશ્યોનો અભ્યાસ કરીએ કે કેવી રીતે કોંગ્રેસ પાર્ટીએ રાષ્ટ્રીય એકતા અને સુરક્ષાની કિંમત પર સતત સત્તા પર કબજો જમાવવાની માનસિકતા દર્શાવી છે.
‘કબ્ઝા’ માનસિકતા: એક ઐતિહાસિક પરિપ્રેક્ષ્ય
કોંગ્રેસ પાર્ટી તેની શરૂઆતથી કોઈપણ જરૂરી માધ્યમથી સત્તાને એકીકૃત કરવાના હેતુથી વ્યૂહરચના અપનાવવાની આરોપી છે. આ ‘કબ્ઝા’ માનસિકતાને ઉજાગર કરે છે. તે ભારતના સમગ્ર રાજકીય ઈતિહાસમાં અનેક ઉદાહરણોમાં જોવા મળે છે.
1975 માં કટોકટી લાદવામાં આવી ત્યારે લોકશાહી સંસ્થાઓ ગંભીર રીતે નબળી પડી હતી, ત્યારથી કોંગ્રેસની આગેવાની હેઠળની અનુગામી સરકારોની સત્તાના કેન્દ્રીકરણ માટે વારંવાર તેના સરમુખત્યારશાહી વલણો માટે ટીકા કરવામાં આવી છે.
આ માનસિકતા માત્ર રાજકીય નિયંત્રણ જાળવવાની નથી પણ તેને વિસ્તારવાની પણ છે. કોંગ્રેસ પાર્ટીએ ઐતિહાસિક રીતે વિવિધ પ્રદેશો અને સમુદાયો પર પોતાનું વર્ચસ્વ જમાવવાની કોશિશ કરી છે, ઘણી વખત વિભાજનકારી નીતિઓ દ્વારા મતભેદ અને અશાંતિનું વાવેતર કરે છે. જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં અનુચ્છેદ 370 અને કલમ 35A લાદવામાં આવે છે. રાજ્યને વિશેષ દરજ્જો આપનાર આ લેખોને ઘણા લોકો અમુક મત બેંકોને ખુશ કરવા માટે પ્રદેશને કોંગ્રેસ હેઠળ રાખવાના સાધન તરીકે જોતા હતા. આને રદ કરવા માટે પક્ષની અનિચ્છા અને સ્પષ્ટપણે અલગતાવાદ અને આતંકવાદમાં ફાળો આપતા હતા. અહીં અસ્થિર પ્રદેશો પર નિયંત્રણ જાળવવા માટે આવી જોગવાઈઓનો ઉપયોગ કરવાની તેની વ્યાપક વ્યૂહરચના દર્શાવે છે.
WAQF બોર્ડ-શૈલી મોડસ ઓપરેન્ડી: સ્વ અને વોટ બેંકો માટે કબજો
ખડગેની ટીપ્પણીઓ ભારતમાં WAQF બોર્ડની કામગીરી સાથે એક વિલક્ષણ સમાંતર દોરે છે. WAQF બોર્ડ એક વૈધાનિક સંસ્થા મુસ્લિમ ધાર્મિક અને ચેરિટેબલ એન્ડોમેન્ટ્સનું સંચાલન કરે છે, તેના પર વારંવાર ધાર્મિક સત્તાની આડમાં જમીન હડપ કરવામાં સામેલ હોવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો છે. આ પ્રથામાં અમુક પસંદગીના લોકોના લાભ માટે મોટા ભાગની જમીન અને મિલકતો પર કબજો કરવાનો સમાવેશ થાય છે, તે કોંગ્રેસ પાર્ટીની તેના અને તેની વોટ બેંકના હિતો માટે સંસાધનો અને સત્તા હડપ કરવાની વ્યાપક વ્યૂહરચનાનું પ્રતિબિંબ પાડે છે.
જેમ WAQF બોર્ડની પ્રવૃતિઓની પારદર્શિતા અને જવાબદારીના અભાવ માટે ટીકા કરવામાં આવી છે તેમ જ કોંગ્રેસ પાર્ટીના શાસન પ્રત્યેના અભિગમમાં ઘણી વખત પારદર્શિતાના અભાવ અને ચૂંટણીમાં જીત મેળવવા માટે ચોક્કસ સમુદાયોના હિતોની સેવા કરવા પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. આ વ્યૂહરચનાથી માત્ર રાષ્ટ્રીય એકતાને નબળી પાડી છે અને અન્ય સમુદાયોના વિમુખ થવા તરફ દોરી જાય છે, જે દેશમાં વિભાજનને વધુ વેગ આપે છે.
કલમ 370 અને 35A પુનઃસ્થાપિત કરવા કોંગ્રેસની બિડ: વિભાજનકારી રાજનીતિ તરફ આગળ વધવું
જો જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં કોંગ્રેસ જીતે તો દેશના બાકીના ભાગો પર દાવો કરવાના ખડગેના નિવેદનને કલમ 370 અને 35A પુનઃસ્થાપિત કરવાની છૂપી ધમકી તરીકે પણ અર્થઘટન કરી શકાય છે. 2019 માં નરેન્દ્ર મોદીની આગેવાની હેઠળની સરકાર દ્વારા રદ કરવામાં આવેલા આ કલમ લાંબા સમયથી ભારતીય રાજકારણમાં વિવાદનું કારણ હતા. જમ્મુ અને કાશ્મીરની અનોખી ઓળખ જાળવવા માટે જ્યારે કોંગ્રેસે આ જોગવાઈઓનો વારંવાર બચાવ કર્યો ત્યારે તેની વાસ્તવિક અસર અલગતાવાદી લાગણીઓને જગાડવા અને આતંકવાદ માટે ફળદ્રુપ જમીન પૂરી પાડવાની રહી છે.
આ કલમને પુનઃસ્થાપિત કરવી એ રાષ્ટ્રીય એકીકરણની દ્રષ્ટિએ માત્ર એક પગલું પછાત જ નહીં પરંતુ દાયકાઓથી આ પ્રદેશને પીડિત કરનાર વિભાજનકારી રાજકારણની જ્વાળાઓને પણ ફરીથી પ્રજ્વલિત કરશે. તે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાના ખર્ચે પણ અસ્થિર પ્રદેશો પર નિયંત્રણ જાળવવા માટે વિશેષ દરજ્જાની જોગવાઈઓનો ઉપયોગ કરવાની કોંગ્રેસની જૂની વ્યૂહરચના પર પાછા ફરવાનો સંકેત છે.
નેશનલ સિક્યોરિટી ઇમ્પ્લિકેશન્સઃ અ ફ્લૅશબેક ટુ ધ કૉંગ્રેસના રેકોર્ડ
ઘણા નિષ્ણાતો અને ઈતિહાસકારોનું માનવું છે કે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા પર કોંગ્રેસ પાર્ટીનો ટ્રેક રેકોર્ડ ખાસ કરીને જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં ખૂબ જ સારો રહ્યો છે. સતત કોંગ્રેસની આગેવાની હેઠળની કેન્દ્રીય સરકારો હેઠળ આ પ્રદેશમાં આતંકવાદમાં વધારો જોવા મળ્યો હતો, જેમાં આતંકવાદીઓ અને અલગતાવાદીઓને વારંવાર મુક્ત લગામ આપવામાં આવી હતી.
પાર્ટીના નેશનલ કોન્ફરન્સ સાથે જોડાણ, એક પ્રાદેશિક પક્ષ, જે અલગતાવાદી કારણોને સમર્થન આપવાનો ઇતિહાસ ધરાવે છે, તેણે પરિસ્થિતિને વધુ વણસાવી છે. યુપીએ સરકારના તેના કાર્યકાળ દરમિયાન આતંકવાદ પ્રત્યે નરમ અભિગમને ઘણીવાર આ પ્રદેશમાં આતંકવાદી પ્રવૃત્તિઓમાં વધારો થવાના એક કારણ તરીકે દર્શાવવામાં આવે છે.
શારાંશ
ખડગેની ટિપ્પણી માત્ર જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં ચૂંટણી જીતવા વિશે નથી પરંતુ તેઓ રાજકીય લાભ માટે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સાથે સમાધાન કરવાની કોંગ્રેસની ઈચ્છાનું રીમાઇન્ડર છે. અનુચ્છેદ 370 અને 35A પરની ચર્ચાને ફરીથી વેગ આપીને કોંગ્રેસ પાર્ટી આગ સાથે રમી રહી છે, ચૂંટણીના ફાયદા ખાતર પ્રદેશની શાંતિ અને સ્થિરતાને જોખમમાં મૂકી રહી છે.
