સરોગસી દ્વારા માતા બનનાર મહિલા કર્મચારીને મેટરનિટી લીવ પર કોર્ટે મહત્વનો નિર્ણય આપ્યો છે. કોર્ટે પોતાના નિર્ણયમાં કહ્યું કે જે મહિલા કર્મચારી સરોગસી દ્વારા માતા બને છે તે પણ પ્રસૂતિ રજાના સંપૂર્ણ હકદાર છે. કોર્ટે કહ્યું કે આ માત્ર મહિલા માટે જ ફાયદાકારક નથી, પરંતુ નવજાત બાળકના સ્વાસ્થ્ય માટે પણ ઘણું સારું રહેશે. ઓડિશા હાઈકોર્ટમાં જસ્ટિસ સંજીબ કુમાર પાણિગ્રહીની સિંગલ બેન્ચે મહિલા કર્મચારીના કેસમાં આ નિર્ણય આપ્યો હતો. કોર્ટે પોતાના નિર્ણયમાં કહ્યું કે બંધારણના અનુચ્છેદ 21 હેઠળ જીવનનો અધિકાર, માતા બનવાના અધિકારની સાથે બાળકોના સંપૂર્ણ વિકાસનો અધિકાર પણ આપે છે. કોર્ટે એમ પણ કહ્યું હતું કે જો સરકાર દત્તક માતાને પ્રસૂતિ રજા આપી શકે છે, તો સરોગસી દ્વારા માતા બનનાર કર્મચારીને તેનાથી વંચિત રાખવું ખોટું છે.
આ કેસ છે
આ કેસમાં અરજદાર ગોપબંધુ એકેડેમી ઓફ એડમિનિસ્ટ્રેશનમાં જોઈન્ટ ડાયરેક્ટર (એકાઉન્ટ્સ) છે. અરજદાર 20 ઓક્ટોબર 2018ના રોજ સરોગસી દ્વારા માતા બની હતી. તેણીએ 25 ઓક્ટોબર 2018 થી 22 એપ્રિલ 2019 સુધી પ્રસૂતિ રજા માટે અરજી કરી હતી. આ સાથે મહિલાએ 23 એપ્રિલ 2019 થી 9 સપ્ટેમ્બર 2019 સુધી EL માટે પણ અરજી કરી હતી. તે 10 સપ્ટેમ્બર 2019 ના રોજ પાછો જોડાયો. મહિલાની રજાની અરજી નાણા વિભાગને મંજૂરી માટે મોકલવામાં આવી હતી. નાણા વિભાગના અન્ડર સેક્રેટરીએ મહિલાની અરજી પરત કરી હતી. સરકારી નોકરોના નિયમો હેઠળ આવી રજા લાગુ કરી શકાય કે નહીં તે તપાસવા અધિકારીઓને પણ વિનંતી કરી. એવું પણ સૂચવવામાં આવ્યું હતું કે પ્રજનન તકનીક અથવા સરોગસી દ્વારા માતા બનવા પર રજા આપવાની કોઈ જોગવાઈ નથી.
મહિલા કર્મચારી કોર્ટમાં પહોંચી
આ પછી મહિલાએ હાઈકોર્ટનો સંપર્ક કર્યો હતો. કેસની સુનાવણી કરતી વખતે, કોર્ટે નોંધ્યું કે ઓડિશા સર્વિસ કોડના નિયમ 194 હેઠળ, મહિલા કર્મચારી 180 દિવસની પ્રસૂતિ રજા માટે હકદાર છે. એટલું જ નહીં, જો કોઈ મહિલા કર્મચારી એક વર્ષ સુધીના બાળકને દત્તક લે છે, તો તે કિસ્સામાં આ રજા એક વર્ષ માટે પણ વધારી શકાય છે. જો કે, આશ્ચર્યજનક વાત એ હતી કે તેમાં સરોગસી દ્વારા માતા બનવાની કોઈ જોગવાઈ નહોતી. આ પછી, કોર્ટે શ્રીમતી ચંદા કેસવાણી વિરુદ્ધ રાજસ્થાન રાજ્યના કેસમાં રાજસ્થાન હાઈકોર્ટ દ્વારા આપવામાં આવેલા નિર્ણયનો સંદર્ભ લીધો. આ નિર્ણય અનુસાર, જો આસિસ્ટેડ રિપ્રોડક્ટિવ ટેક્નોલોજી (રેગ્યુલેશન્સ) એક્ટ, 2021 હેઠળ સરોગસી કરવામાં આવે છે, તો મહિલા કર્મચારીને પ્રસૂતિ રજા નકારી શકાય નહીં.
કોર્ટે આ વાત કહી
જસ્ટિસ પાણિગ્રહીએ બોમ્બે હાઈકોર્ટના ડો. શ્રીમતી હેમા વિજય મેનન વિરુદ્ધ મહારાષ્ટ્ર રાજ્યનો સંદર્ભ પણ લીધો હતો. જસ્ટિસ પાણિગ્રહીએ પોતાના નિર્ણયમાં કહ્યું કે જે કર્મચારી સરોગસી દ્વારા માતા બને છે તેને પણ પ્રસૂતિ રજા મળવી જોઈએ. આ તમામ નવી માતાઓને સમાનતા અને સમર્થનની ભાવના આપશે. કોર્ટે વધુમાં કહ્યું કે આ સિવાય બાળકના જન્મ પછીના શરૂઆતના મહિનાઓ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ હોય છે. આ સમય દરમિયાન બાળક તેની માતા સાથે ભળી જાય છે. તેને ઘણી વધારાની સંભાળની જરૂર પડશે. બાળકના વિકાસ માટે આ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
