મહાબળેશ્વર મહારાષ્ટ્રના સતારા જિલ્લામાં આવેલું એક નાનું શહેર છે. તે હિન્દુઓ માટે એક તીર્થસ્થાન છે કારણ કે કૃષ્ણા નદીનું મૂળ અહીં છે. બ્રિટિશ વસાહતી શાસકોએ આ શહેરને હિલ સ્ટેશન તરીકે વિકસાવ્યું હતું અને બ્રિટિશ રાજ દરમિયાન તેને બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીની ઉનાળાની રાજધાની બનાવી હતી. મહાબળેશ્વર પશ્ચિમ ઘાટની ડુંગરાળ સહ્યાદ્રી શ્રેણી પર આવેલું છે જે ભારતના પશ્ચિમ કિનારે ઉત્તરથી દક્ષિણ તરફ વિસ્તરે છે. આ શહેર પુણેથી લગભગ 122 કિમી દક્ષિણપશ્ચિમ અને મુંબઈથી 285 કિમી દૂર છે.
મહાબળેશ્વર પ્રદેશ એ કૃષ્ણા નદીનો ઉદ્ગમ સ્થાન છે જે પૂર્વમાં મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક, તેલંગાણા અને આંધ્ર પ્રદેશ થઈને બંગાળની ખાડી તરફ વહે છે. કૃષ્ણની ત્રણ ઉપનદીઓ – કોયના, વેન્ના (વેણી) અને ગાયત્રી – પણ મહાબળેશ્વર પ્રદેશમાં તેમના સ્ત્રોત ધરાવે છે. ચોથી નદી સાવિત્રીનું પણ ઉદ્ગમ આ વિસ્તારમાં છે, પરંતુ તે પશ્ચિમ તરફ મહાડ થઈને અરબી સમુદ્રમાં વહે છે. આ વિસ્તારની આબોહવા સ્ટ્રોબેરીની ખેતી માટે અનુકૂળ છે. દેશમાં સ્ટ્રોબેરીના કુલ ઉત્પાદનમાં મહાબળેશ્વરનો ફાળો લગભગ 85 ટકા છે.
દંતકથા છે કે 13મી સદીના યાદવ શાસકે કૃષ્ણા નદીના સ્ત્રોત પર એક નાનું મંદિર અને પાણીની ટાંકી બનાવી હતી. મહાબળેશ્વરની આસપાસનો વિસ્તાર, જેને જવાલીની ખીણ કહેવામાં આવે છે, પર મોરેસ (કુળ)નું શાસન હતું જેઓ બીજાપુરની આદિલશાહી સલ્તનતના જાગીરદાર હતા. 1656 માં, મરાઠા સામ્રાજ્યના સ્થાપક છત્રપતિ શિવાજીએ રાજકીય સંજોગોને કારણે જાવલીના વાલીના તત્કાલીન શાસક ચંદ્રરાવ મોરેની હત્યા કરી અને વિસ્તાર કબજે કર્યો. તે જ સમયે શિવાજીએ મહાબળેશ્વર નજીક એક પહાડી કિલ્લો પણ બનાવ્યો, જેને પ્રતાપગઢ કિલ્લો કહેવાય છે.
મહાબળેશ્વર મહારાષ્ટ્રનું એક મુખ્ય પ્રવાસન સ્થળ છે. અહીંના આકર્ષણોમાં આજુબાજુની ટેકરીઓ, ખીણો અને જંગલોના દૃશ્યો સાથેના કેટલાક હિલ સાઈડ લુક આઉટ પોઈન્ટ્સનો સમાવેશ થાય છે, જેમ કે બોમ્બે પોઈન્ટ, આર્થર્સ સીટ, કેટ્સ પોઈન્ટ, લોડવિક-વિલ્સન પોઈન્ટ અને એલ્ફિન્સ્ટન પોઈન્ટ. વિલ્સન પોઈન્ટ મહાબળેશ્વરમાં એકમાત્ર એવી જગ્યા છે જ્યાં સૂર્યોદય અને સૂર્યાસ્ત બંને જોઈ શકાય છે. શહેરમાં બ્રિટિશ યુગનું માનવસર્જિત તળાવ પણ છે જેને વેન્ના લેક કહેવાય છે. આ તળાવ બોટિંગ માટે લોકપ્રિય છે. તે બજાર અને ફૂડ સ્ટોલથી ઘેરાયેલું છે જે પ્રવાસીઓમાં લોકપ્રિય છે. અન્ય આકર્ષણોમાં લિંગમાલા વોટરફોલનો સમાવેશ થાય છે. જૂનું મહાબળેશ્વર મહાદેવ મંદિર સાથેનું એક તીર્થસ્થળ છે. પ્રમાણમાં ઠંડી જગ્યા હોવાને કારણે, મહાબળેશ્વર અને આસપાસની ટેકરીઓમાં સ્ટ્રોબેરી, રાસબેરી અને શેતૂર જેવા ઘણા સમશીતોષ્ણ ક્ષેત્રના પાકો ઉગાડવામાં આવે છે.
છત્રપતિ શિવાજી દ્વારા બનાવવામાં આવેલ પ્રતાપગઢનો ઐતિહાસિક કિલ્લો જોવાલાયક સ્થળ છે. તે શિવાજી મહારાજ અને બીજાપુરના કમાન્ડર અફઝલ ખાન વચ્ચેના એન્કાઉન્ટરનું સ્થળ છે, જ્યાં છત્રપતિ શિવાજી મહારાજે અફઝલ ખાનને હરાવ્યો હતો અને મારી નાખ્યો હતો. અહીં નાની દુકાનો, રેસ્ટોરાં અને હેન્ડીક્રાફ્ટની દુકાન છે. ઘણી શાળાઓ કિલ્લામાં શૈક્ષણિક પ્રવાસનું પણ આયોજન કરે છે.
The post Mahabaleshwar Places to Visit: મહાબળેશ્વર મહારાષ્ટ્રનું એક મુખ્ય પ્રવાસન સ્થળ છે. appeared first on The Squirrel.
