ભારતમાં નદીઓનો ઈતિહાસ ઘણો જૂનો છે. દેશની નદીઓ આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસમાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપે છે. ભારતમાં આજે લગભગ 200 નદીઓ છે. આમાંની સૌથી પ્રખ્યાત નદી ગંગા છે. બાકી તમે યમુના, ગોદાવરી, સિંધુ, ગોમતી, નર્મદા અને કાવેરી નદીઓના નામ તો સાંભળ્યા જ હશે. તમે તેમને કોઈ ને કોઈ સમયે વહેતા જોયા હશે. પરંતુ આજે અમે તમને એક એવી નદી વિશે જણાવવા જઈ રહ્યા છીએ, જેનું નામ તમે તમારા પુસ્તકોમાં ઘણી વાર વાંચ્યું હશે, પરંતુ તમને વાસ્તવિક જીવનમાં તેને વહેતી જોવાની તક ભાગ્યે જ મળી હશે. કારણ કે આ નદી હવે સુકાઈ ગઈ છે. તો ચાલો જાણીએ ભારતની આ નદી વિશે.
ઋગ્વેદમાં નદીનો ઉલ્લેખ છે-
અમે વાત કરી રહ્યા છીએ સરસ્વતી નદીની. વૈદિક કાળમાં સરસ્વતીને સૌથી પવિત્ર નદી માનવામાં આવતી હતી. તેનો ઉલ્લેખ ઋગ્વેદમાં પણ જોવા મળે છે. આ નદીનું પાણી પીને ઋષિઓએ વેદોની રચના કરી અને વૈદિક જ્ઞાનનો વિસ્તાર કર્યો. આજ સુધી આ નદીને કોઈએ વહેતી જોઈ નથી. તેની પાછળ પણ એક મોટું કારણ છે. એવું કહેવાય છે કે આ નદી હિમાચલના સિરમૌર રાજ્યના પર્વતીય ભાગમાંથી નીકળેલી, અંબાલા, કુરુક્ષેત્ર, કૈથલ અને પટિયાલામાંથી વહેતી થઈ અને સિરસાની દ્રષ્ટિવતી નદીમાં જોડાઈ. આજે પણ આ નદીનું પૌરાણિક કથાઓમાં ઘણું મહત્વ છે પરંતુ હવે આ નદી પૃથ્વી પરથી લુપ્ત થઈ ગઈ છે. જો કે, આ નદી હજારો વર્ષ પહેલા વહેતી હતી, પરંતુ એક શાપને કારણે તે સુકાઈ ગઈ અને હવે પૃથ્વી પર તેનું નામ જ બાકી છે.
આ નદી જમીનની અંદરથી વહે છે-
તમને રામાયણ અને મહાભારતમાં સરસ્વતી નદીનું વર્ણન પણ વાંચવા મળશે. આ વિશેની બીજી એક વાર્તા ખૂબ લોકપ્રિય છે. એવું કહેવાય છે કે પ્રયાગ ગંગા, યમુના અને સરસ્વતીનો સંગમ છે. અહીં પૃથ્વીની અંદરથી સરસ્વતી નદી વહે છે. અને પ્રયાગના સંગમ પર દેખાય છે.
આ નદી પહાડોમાંથી વહેતી હતી-
વૈદિક સંસ્કૃતિમાં સરસ્વતીને સૌથી મોટી અને મુખ્ય નદી માનવામાં આવતી હતી. ઈસરો દ્વારા કરવામાં આવેલા સંશોધનમાં જાણવા મળ્યું છે કે આજે પણ આ નદી હરિયાણા, પંજાબ અને રાજસ્થાન થઈને ભૂગર્ભમાં વહે છે. આ નદી એટલી વિશાળ હતી કે તે પહાડોને તોડીને મેદાનોમાંથી પસાર થઈને અરબી સમુદ્રમાં ભળી ગઈ હતી. તેનું વર્ણન ઋગ્વેદમાં વારંવાર જોવા મળે છે. ઋગ્વેદ વૈદિક કાળમાં તેમાં હંમેશા પુષ્કળ પાણી રહેતું. જે રીતે આજે ગંગાની પૂજા થાય છે, તે સમયે લોકો સરસ્વતીને માતાનો દરજ્જો આપતા હતા. પછીના વૈદિક કાળ અને મહાભારત કાળ દરમિયાન આ નદી ઘણી હદે સુકાઈ ગઈ હતી. તે સમયે સરસ્વતી નદીમાં બહુ ઓછું પાણી હતું. પરંતુ વરસાદની મોસમમાં તે પાણીથી ભરાઈ જતું હતું.
સરસ્વતી યમુનાને મળે છે-
વૈજ્ઞાનિક શોધથી જાણવા મળ્યું છે કે ઘણા વર્ષો પહેલા એક પ્રચંડ ભૂકંપ આવ્યો હતો. જેના કારણે જમીનની નીચે પહાડો ઉછળ્યા, પરંતુ સરસ્વતી નદીનું પાણી પાછળની તરફ ગયું. જે પછી સરસ્વતી નદી યમુનામાં જોડાઈ અને તેની સાથે વહેવા લાગી. યમુનામાંથી પસાર થતી વખતે સરસ્વતી નદીનું પાણી સંગમ પર ત્રિવેણી બનાવે છે. પ્રયાગને ત્રણ નદીઓનો સંગમ માનવામાં આવતો હતો, જ્યારે વાસ્તવમાં ત્યાં ત્રણ નદીઓનો સંગમ નથી. ત્યાં માત્ર બે નદીઓ છે. સરસ્વતી ક્યારેય પ્રયાગરાજ ન પહોંચી.
The post ભારતની એક એવી નદી છે જેનું નામ બધાએ સાંભળ્યું હશે, પરંતુ તેને વહેતી કોઈએ જોઈ નથી, જાણો કઈ નદી છે. appeared first on The Squirrel.
